Daha önceki bölümlerde arz ve talep incelenmişti. Şimdi bu iki veri birleştirilebilir. Daha önceden arz ve talebi tablo olarak göstermiştik:
Fiyat (TL/kg) Talep Edilen Miktar (ton)
5 40.000
10 30.000
10 30.000
15 20.000
20 10.000
Fiyat (TL/kg) Arz Edilen Miktar (ton)
5 10.000
10 20.000
10 20.000
15 30.000
20 40.000
Yukarıdaki durum için örneğin çayın kilogram fiyatı piyasada 10 TL olsun. Bu durumda talep edilen miktar arz edilen miktardan 10.000 ton daha fazla olacaktır. Böyle bir piyasada çayı arz edenler fiyatları yükseltseler de alıcı bulabileceklerinin bilincinde olacaklardır ve fiyat yükselme eğiliminde olacaktır. Fiyat yükseldikçe sektörde daha fazla kar olduğunu gören işletmeler çay arzını arttıracaklardır, talep edenlerin sayısı ise düşecektir çünkü çay tüketmeye gücü yetmeyenler olacaktır veya bazı haneler daha az alabileceklerdir. Sonuçta arz ve talep bir denge noktasında buluşacaktır.
Çayın kilogram fiyatının 10 TL olması durumu arz-talep eğrileri çizildiğinde yukarıdaki gibi görünecektir.
Fiyatın 15 TL olduğu duruma bakalım. Bu durumda birçok firma durumu karlı bulduğu için çay arz edecektir. Fakat fiyatın bu kadar yüksek olması nedeniyle talep edilen miktar arz edilen miktardan daha az olacaktır. Bu durumda mallarının elinde kalmasını istemeyen şirketler fiyatlarını düşürecekler, artık piyasa eskisi kadar karlı bulunmadığından arz düşecek, talep ise artacaktır. Bu durum da denge noktasına kadar sürecektir.
Çayın 15 TL olması durumu da arz-talep eğrileri çizildiğinde yukarıdaki gibi görünecektir.
Yukarıdaki tablolar incelenecek olursa ve arz edilen miktarın da talep edilen miktarın da fiyatla doğrusal olarak değiştiğinin varsayıldığı göz önünde bulundurulursa arz edilen miktarla talep edilen miktarın birbirine eşit olduğu tek noktanın fiyatın 12,5 TL olduğu nokta olduğu görülecektir. Bu fiyata denge fiyatı denir. Piyasa her zaman bu fiyata ulaşma eğiliminde olacaktır. Bu nokta arz ve talep eğrilerinin kesiştiği noktadır.
Özetleyecek olursak fiyat denge fiyatının üzerindeki fiyatlarda düşme, altındaki fiyatlarda yükselme eğilimindedir.
Arz ve talep eğrileri beraber kullanılarak arz veya talepteki değişmeler sonucunda piyasanın yeni halinin nasıl olacağı da bulunabilir. Böyle bir durumda yeni bir denge noktası oluşacaktır. Örnek olarak çayın üretim maliyetlerinin artması sonucunda çay arzının düştüğü bir durumu inceleyelim.
Görüldüğü gibi yeni bir arz eğrisi çizilmiş ve bu yeni arz eğrisinin talep eğrisi ile kesiştiği nokta yeni denge noktasıdır. Yani eski denge noktası "1" noktası iken yeni denge noktası "2" noktası olmuştur. Hemen görülebileceği üzere arz edilen miktar ve talep edilen miktar düşerken fiyat yükselmiştir.
